‘An app a day keeps the doctor away’

Een vraag van NRC Live wekte mijn nieuwsgierigheid en bracht mij naar hun Zorgtech-evenement op 13 september 2018 in Amsterdam. Een symposium waar experts uit verschillende sectoren (zorg, overheid, patiëntenverenigingen, bedrijfsleven, et cetera) ontwikkelingen rondom eHealth verkennen.

Het succes van effectieve en waardevolle eHealth-oplossingen is gebaseerd op zes voorwaarden, die ik toelicht aan de hand van mijn terugblik op de meest relevante presentaties.

Zou het niet mooi zijn als patiënten niet meer voor elke controle naar het ziekenhuis hoeven en artsen alleen behandelen als dat nodig is. Alleen door een goed beeld te vormen van de dromen en behoeften van patiënten kom je tot relevante zorgoplossingen. Personalisatie speelt hierin een belangrijke rol.

Chris Hogg (Propeller Health) beschrijft in zijn presentatie een ‘digital therapeutics’ oplossing van slimme astma-inhalers gekoppeld aan een app. De essentie is dat data van de medische behandeling via apps en sensoren worden verzameld en geanalyseerd. De app geeft een gepersonaliseerd advies aan de patiënt en arts over de beste behandelstappen. Via machine learning (onderdeel van AI) kunnen vele patiëntdata worden geanalyseerd. Een arts kan zo een betere risico-inschatting maken wie er voor controle naar het ziekenhuis moet of wie het wel redt met ‘self-management’ met de app. Dit zorgt voor een efficiënter, betrouwbaarder zorgsysteem en minder belasting voor de patiënt.

Een grote uitdaging van ‘digital therapeutics’ is het gevaar van een overload aan apps gericht op een enkele aandoening. De heilige graal ervan is een systeem gericht op meerdere ziektes en gecombineerde behandelingen. Het ultieme doel is de juiste interventie aan de juiste patiënt op het juiste moment te bieden.

Ik zie dit als een schoolvoorbeeld van een geslaagde innovatie waar Design, Technologie en Zorg goed samengaan en de zorgoplossing om de patiënt draait.

Innovatie in de zorg kan niemand alleen. Het vergt een gecoördineerde multidisciplinaire aanpak, waarin je ook de doelgroep betrekt. Gedeeld begrip, eenzelfde taal en een gemeenschappelijke visie zijn daarbij van groot belang.

Co-creatie staat centraal in het boeiende verhaal van Wouter van Solinge (ambassadeur eHealth & Big Data, UMC Utrecht). Hij spreekt van een gestage evolutie van data analytics in de zorg. Maar hoewel er veel in wordt geïnvesteerd is er weinig bewijs dat ziekenhuizen het in de praktijk ook daadwerkelijk toepassen. Ondertussen staan de techreuzen klaar met hun masterplannen voor datagedreven zorg, waar gepersonaliseerde, patiëntvriendelijke diensten de standaard zullen zijn.

Als antwoord op deze masterplannen is het UMCU gestart met ADAM (‘Applied Data Analytics in Medicine’). Het doel van dit initiatief is een digitaal ondersteund ziekenhuis met gepersonaliseerde datagedreven zorg. Via kortcyclische pilots wordt er in multidisciplinaire teams gewerkt aan innovatieve oplossingen voor verschillende gebieden in de zorg. Co-creatie vormt hier de basis voor succes en hulp van buiten wordt niet geschuwd.

Een mooi voorbeeld was dat bloedvergiftiging bij kwetsbare vroeggeboren baby’s 24 uur eerder kan worden gesignaleerd dan gebruikelijk. Medische interventie kan veel sneller zodat de kans op overleven sterk wordt vergoot.

Dergelijke pilots brengen een inflexibele en verzuilde organisatie sneller in beweging. Volgens Wouter moet het “vooral een klinisch (medisch) feestje zijn met een intensieve betrokkenheid van IT.”

In deze opvatting mis ik dat goede zorginnovatie vooral een ‘feestje’ voor de patiënt en/of zijn familie moet zijn.

“Curiosity saves the cat.” Zonder een open en naar buiten gerichte blik wordt de traditionele zorg uiteindelijk ingehaald door de vele startups en de techreuzen. Een cultuur en mindset waar ruimte is voor continue exploratie en experimenteren is van levensbelang voor de zorgsector en uiteindelijk ook voor de patiënt.

Johan Vesseur (projectleider eHealth Vilans, kenniscentrum voor langdurige zorg) heeft dit goed begrepen. Hij schetst hoe zijn organisatie met technieken, zoals Design Thinking antwoord probeert te geven op de vraag hoe belangrijke technologische thema’s van de toekomst behapbaar kunnen worden voor zorgmedewerkers?

Volgens het motto van Pipi Langkous (“Ik heb het nog nooit gedaan, dus ik denk dat ik het wel kan.”) organiseert Vilans regelmatig experimenten met zorgprofessionals en cliënten om te achterhalen wat technologie voor hen kan betekenen. Ze kijken bijvoorbeeld hoe Augmented Reality de zorgmedewerker kan ondersteunen. Daarbij maken ze ook slim gebruik van toekomstscenario’s waarin ze op een inspirerende manier visualiseren hoe de zorgwereld over enkele jaren er uit kan zien. De resultaten van deze experimenten zijn waardevol voor innovaties met een meerwaarde voor patiënt en verpleger.

Als ontwerper was ik verheugd te merken dat er in de behoudende zorgsector partijen bestaan die vanuit een menselijke en open visie experimenteren met onvermijdelijke technologische ontwikkelingen.

Een e-Healthoplossing is altijd onderdeel van een bredere context. Een patiënt komt tijdens zijn zorgreis in contact met meerdere personen, applicaties, systemen en omgevingen. Het is belangrijk dat er met deze brede context rekening wordt gehouden, zodat de oplossing daar optimaal bij aansluit.

Met hun prijswinnende IoT-oplossing gaat het bedrijf AntTail verder dan alleen de levering van medicaties. Mark Roemers (mede-oprichter AntTail) vertelt hoe zij ondermeer ook de bewaartemperatuur van reumamedicijnen en de therapietrouw van het gebruik ervan verbeteren. Ze bieden een slim ecosysteem van verpakking, sensoren, datacollectie in de cloud, smartphone apps en customer portals. Via pilots is aangetoond dat zeker 85% (i.p.v. 8%) van de patiënten hun reumamedicijnen dankzij deze oplossing op de juiste temperatuur bewaart. Dit komt neer op een potentiële kostenbesparing van 100 miljoen euro per jaar en een verbetering van ‘quality of life’. De verdere ontwikkeling loopt echter stroef door de uiteenlopende belangen van ziekenhuizen, wetgevers, farmaceutische bedrijven en zorgverzekeraars.

Dit toont mij de noodzaak deze belangen vroeg in het vizier te hebben en ze te integreren in je innovatie-aanpak. Dat betekent overigens niet dat je innovatie per sé moet worden geleid door de beperkingen van vandaag. Soms is er een goede oplossing nodig partijen in beweging te krijgen.

Technologie en data moeten in dienst worden gesteld van de patiënt en zorgverlener, via ondermeer ‘privacy by design’. Een ethisch verantwoorde benadering en controle van je eigen data is van groot belang.

Maxine Mackintosh (mede-oprichtster One Healthtech) legt uit dat de angst en het gebrek aan vertrouwen voor datadelen in de medische wereld een groot probleem is. Hoewel deze wereld zelf relatief betrouwbaar lijkt vinden we datadelen in deze context toch moeilijk. Daarentegen delen we argeloos ons hele leven met bedrijven die er een dubieuze reputatie op na houden wat privacy betreft, zoals Facebook en Google. Maar daar staat klaarblijkelijk voldoende ‘persoonlijk voordeel’ tegenover.

Volgens Maxine moeten we dan ook een ander, menselijker verhaal vertellen over datadelen. Wat levert het op voor de patiënt? Hoe wordt hun leven er beter door? Vertel ook hoe we anderen kunnen helpen door onze medische data te delen. Ze maakt hierbij de interessante vergelijking tussen orgaan- en datadonatie, omdat je met beide donatievormen andermans leven kunt redden.

Maar hoe ga je om met menselijke angsten? Het bedrijf DeepMind heeft via onafhankelijke zorgexperts twaalf principes (.pdf) opgesteld waarin ondermeer de dataprovider, privacy, transparantie, security, anti-monopoly en ethiek altijd centraal staan. Dergelijke principes zijn mijns inziens essentieel voor datagedreven zorgoplossingen, maar het schuurt behoorlijk dat Alphabet (voorheen Google) de moedermaatschappij is van Deepmind.

In meerdere presentaties wordt gewezen op de opkomst van startups en de techreuzen in de zorg. Wat deze partijen heel goed doen is dat ze een ultieme klantbeleving nastreven. Hun organisatie en interne processen zijn ingericht op een dergelijke beleving, zo ook de slimme inzet van datatechnologie.

Wil je als zorgverlener in de toekomst relevant blijven dan moet je een aanpak kiezen die je eigen organisatie en processen volledig in dienst zet van patiëntbehoeften.

Het is lastig aan alle genoemde voorwaarden te voldoen tijdens de ontwikkeling van zorgconcepten. De methodiek die daarbij hoort is niet voor niets een specialisme: service design. Service designers hebben bij uitstek het perspectief en de hulpmiddelen bovenstaande voorwaarden in te vullen in een innovatietraject. Hun rol is hierin vooral onderzoekend, creërend als coördinerend.

Als geen ander kunnen service designers als spin in het web alle belangen bij elkaar brengen, mensen enthousiasmeren, een gemeenschappelijk doel formuleren en samen de meest waardevolle en patiëntvriendelijke zorgoplossingen tot stand brengen.

Wil je meer weten over service design (in de zorg)? Neem dan gerust contact met mij op.